Animal welfare: Ο ύπνος θρέφει τα παιδιά και... η κλασική μουσική τα μοσχάρια!

Παρασκευή, Οκτωβρίου 07, 2011

Αναζήτηση Θέματος

Ο ύπνος θρέφει τα παιδιά και... η κλασική μουσική τα μοσχάρια!!!

Άρθρο: AgroGreco

Την κυριολεκτική της ερμηνεία βρίσκει η (παραφρασμένη) λαϊκή ρήση στην περίπτωση ενός βουστασίου πάχυνσης μόσχων στην κεντρική Μακεδονία. Ο εκτροφέας εγκατέστησε ηχοακουστικό σύστημα εντός του στάβλου, από τα ηχεία του οποίου ακούγεται καθημερινά κλασσική μουσική προς... τέρψιν των παχυνόμενων μυρηκαστικών.

Ο ίδιος ισχυρίζεται ότι με αυτό τον τρόπο συμβάλλει στην ευζωία των ζώων του άρα και στη βελτίωση της ποιότητας του παραγόμενου κρέατος… και έχει δίκιο!

Οι συνθήκες διαβίωσης των αγροτικών ζώων είναι ένα ζήτημα το οποίο την τελευταία δεκαετία απασχολεί ιδιαίτερα τις «χορτασμένες» κοινωνίες. Τα τελευταία χρόνια, η ολοένα και μεγαλύτερη απαίτηση των καταναλωτών για ασφαλή και ποιοτικά αγροκτηνοτροφικά προϊόντα έχει οδηγήσει την Ε.Ε. στη θέσπιση κανονισμών, οδηγιών κ.τ.λ. οι οποίοι προάγουν την ευζωία των ζώων τόσο κατά τη διάρκεια εκτροφής τους όσο και κατά τη μεταφορά και τη σφαγή.

Με αφορμή την 4η Οκτωβρίου (Παγκόσμια ημέρα ζώων - World Animal Day) ας σκεφτούμε λίγο το πώς εκτρέφονται οι οργανισμοί από τους οποίους παράγεται ένα σημαντικό ποσοστό των τροφών που καταναλώνουμε.

Η έννοια της Ευζωίας (animal welfare) των ζώων, σύμφωνα με το Αγγλικό Αγροτικό Συμβούλιο για την Ευζωία των ζώων (Farm Animal Welfare Council), αφορά ένα σύνολο προϋποθέσεων οι οποίες πρέπει να ισχύουν ώστε να ικανοποιούνται οι βασικές ανάγκες τους. Οι προϋποθέσεις αυτές, οι οποίες υιοθετήθηκαν από την Ε.Ε., ονομάζονται από το FAWC «ελευθερίες» και είναι (FAWC, 2001):

Ελευθερία - Απαλλαγή από δίψα, πείνα και μη αποδεκτής διατροφής
Ελευθερία - Απαλλαγή από έλλειψη στέγης και άνεσης
Ελευθερία - Απαλλαγή από ασθένειες, πόνο και τραυματισμούς (πρόληψη, θεραπεία)
Ελευθερία επίδειξης και έκφρασης των φυσιολογικών παραμέτρων συμπεριφοράς (αρμονία με το περιβάλλον)
Ελευθερία - Απαλλαγή από φόβο και στρες (ανθρώπινη επιμέλεια)

Από αυτές, τέσσερις αποτελούν απαλλαγή από οτιδήποτε προκαλεί ανησυχία, ταλαιπωρία, πόνο ή ασθένεια και μια από αυτές αφορά την ελευθερία των ζώων να εκφράζονται σύμφωνα με τις φυσιολογικές ανάγκες τους (δηλ. η ελευθερία της επιλογής και της φυσικής συμπεριφοράς). Εύκολα γίνεται αντιληπτό πόσο μεγάλη είναι και η συμβολή του ανθρώπινου παράγοντα στην ικανοποίηση των παραπάνω αναγκών.

Η επιστημονική προσέγγιση του animal welfare είναι μια πολύπλοκη διαδικασία η οποία περιλαμβάνει τη μελέτη συμπεριφοράς των ζώων (ηθολογία) και τη χρησιμοποίηση δεικτών που σχετίζονται π.χ. με την ανατομία του ζώου, τη φυσιολογία του, την παθολογία του αλλά και την «κοινωνική» του συμπεριφορά. Διάφορες χώρες της Ε.Ε. έχουν αναπτύξει εδώ και χρόνια αξιολογικούς δείκτες αναγκών των ζώων μέσω των οποίων εκτιμάται πρακτικά η αλληλεπίδραση των συνθηκών σταβλισμού (και του περιβάλλοντος) των ζώων με την ευζωία και τη συμπεριφορά τους. Τα εν λόγω «συστήματα αξιολόγησης της ευζωίας» βρίσκονται σε μία δυναμική κατάσταση καθώς η επιστήμη της ηθολογίας των ζώων εξελίσσεται συνεχώς και ανακαλύπτονται νέα δεδομένα.

Η προσπάθεια δημιουργίας ευνοϊκών συνθηκών διατήρησης των αγροτικών ζώων αποσκοπεί σε τρεις στόχους:

Στον κατάλληλο χειρισμό τους στην εκτροφή
Στο σωστό χειρισμό τους κατά τη μεταφορά
Στον κατάλληλο χειρισμό τους κατά τη σφαγή

1. WELFARE στο στάβλο

Όσον αφορά την ευζωία στο στάβλο, αναμφισβήτητα αυτή προάγεται όσο «μεταβαίνουμε» από τις εντατικού τύπου εκτροφές στις αντίστοιχες εκτατικού τύπου.

Μία εντατική εκτροφή (βιομηχανοποιημένου τύπου) χαρακτηρίζεται από μεγάλη πυκνότητα ζώων / τ.μ. (τα ζώα περνούν όλο το διάστημα της ζωής τους σε κλειστούς χώρους χωρίς φυσικό φωτισμό πολλές φορές), τεχνητή διατροφή, προληπτική χορήγηση μεγάλων ποσοτήτων φαρμάκων (αντιβιοτικών κ.τ.λ.), έλλειψη χώρων κίνησης των ζώων αλλά και παρεμπόδιση τους να εκφράσουν τη φυσιολογική τους συμπεριφορά στο φυσικό τους χώρο π.χ. η εφαρμογή της τεχνητής σπερματέγχυσης αντί της φυσικής οχείας.

Επιπλέον, εφαρμόζονται τεχνικές όπως το κόψιμο των δοντιών στα χοιρίδια ή του ράμφους των πτηνών, ο ευνουχισμός κ.α. Η καθημερινή επίσης επαφή με τον άνθρωπο (εκτροφέα –εργάτη) μπορεί να έχει επιπτώσεις στην ευζωία αλλά και στην παραγωγή των ζώων σε περιπτώσεις όπου τα απασχολούμενα άτομα στερούνται στοιχειωδών γνώσεων σχετικά με την ανατομία, φυσιολογία, παθολογία αλλά και τις ανάγκες των εκτρεφόμενων οργανισμών.

Δείτε τις συνθήκες που επικρατούν σε ένα τυπικό χοιροστάσιο στην Ισπανία:

αλλά και σε ένα πτηνοτροφείο ωοπαραγωγής - εκτροφή σε κλωβούς:

Η πολιτική που εφαρμόζει (???) η Ε.Ε. και έχει να κάνει με την προαγωγή της ευζωίας των ζώων στην εντατική κτηνοτροφία στηρίζεται στην εφαρμογή «κανόνων» που αφορούν:

Την κατασκευή κατάλληλων σταβλικών εγκαταστάσεων (διαθέσιμη επιφάνεια /ζώο, δημιουργία ξεχωριστών χώρο ανάλογα με το παραγωγικό στάδιο κ.τ.λ).
Τον έλεγχο του περιβάλλοντος ( τεχνητή ρύθμιση κλιματικών παραγόντων ανάλογη με τις αντίστοιχες ανάγκες του εκτρεφόμενου πληθυσμού).
Την έγκριση υλικών για την κατασκευή των μονάδων και εξοπλισμού (ταΐστρες, ποτίστρες, αυτοματισμοί διανομής της τροφής, αμελκτικές μηχανές, κλωβοί ωοτοκίας κλπ.) για τη χρήση τους στην εκτροφή.
Την έγκριση των χώρων εγκατάστασης της μονάδας, όπως και όλου του προσωπικού (επιστημόνων και μη) που εργάζεται στην εγκατάσταση.

Δείτε την οδηγία 98/58 /ΕΚ για την προστασία των ζώων στα εκτροφεία η οποία εξειδικεύεται για τις ωοπαραγωγικές όρνιθες, τα μοσχάρια, τους χοίρους αλλά και τα κοτόπουλα πάχυνσης.

Σε ελληνικό επίπεδο -ανεξαρτήτως είδος ζώου- κάθε κτηνοτρόφος πρέπει να μεριμνά ώστε στις σταβλικές του εγκαταστάσεις να εξασφαλίζονται τουλάχιστον οι συνθήκες προστασίας των ζώων στα εκτροφεία όπως αυτές αναφέρονται στο Π.Δ. 374/01(Α’251) και οι οποίες σε γενικές γραμμές αφορούν:

Ύπαρξη ελευθερίας κινήσεων των ζώων ή σε περίπτωση περιορισμού τους, ύπαρξη επαρκούς χώρου για τις φυσιολογικές ανάγκες ή τις ανάγκες συμπεριφοράς τους.
Τα υλικά και ο εξοπλισμός με τα οποία έρχονται σε επαφή τα ζώα να είναι ασφαλή.
Οι συνθήκες υγρασίας, αερισμού και θερμοκρασίας να είναι οι κατάλληλες.

Επιπλέον, κι ανάλογα με το είδος του ζώου πρέπει να τηρούνται επιπλέον προδιαγραφές που ορίζονται στη ελληνική νομοθεσία για τις συνθήκες διαβίωσης των αγροτικών ζώων στα εκτροφεία (Π.Δ. 179/98 (Α' 133) για βουστάσια πάχυνσης μόσχων, Π.Δ. 216/03 (A' 181) για τις ωοπαραγωγικές όρνιθες Π.Δ. 215/2003 (Α' 181) για τους χοίρους).

Δυστυχώς για τη χώρα μας, η νομοθεσία είναι ελλιπέστατη και τα εκτροφεία σπανίως ή καθόλου ελέγχονται ως προς την τήρηση των απαιτούμενων προδιαγραφών που εξασφαλίζουν καλές συνθήκες διαβίωσης των ζώων. Το γεγονός αυτό σε συνδυασμό με τη χαμηλή τεχνητή κατάρτιση του προσωπικού των μονάδων, την έλλειψη κατάλληλου εξοπλισμού και υποδομών αλλά και την «πίεση» για διαρκή και υψηλή παραγωγή οδηγεί σε πολύ χαμηλά «επίπεδα ευζωίας».

Η άσκηση της εκτατικής (ή και) βιολογικής κτηνοτροφίας -σε πλήρη αντίθεση με την εντατική- βασίζεται στο animal welfare. Σε γενικές γραμμές, απαιτεί χρήση φυσικών βοσκότοπων (τα ζώα σταβλίζονται ελάχιστα) αλλά και πρακτικές οι οποίες συμβάλουν στην εκδήλωση της φυσιολογικής τους συμπεριφοράς (π.χ. φυσιολογική εκδήλωση του οίστρου, φυσικές οχείες, υποχρεωτικός φυσικός θηλασμός, ελεύθερη κίνηση των ζώων κ.τ.λ.).

Επιπλέον, προϋποθέτει ορθολογική χρήση φαρμάκων (και όχι για προληπτικούς λόγους, όπως συμβαίνει στην εντατική κτηνοτροφία), συμπληρωματική διατροφή με βιολογικά παραγόμενες ζωοτροφές ενώ αποφεύγεται οποιαδήποτε πρακτική η οποία μπορεί να προκαλέσει πόνο ως αποτέλεσμα καταπίεσης.

Δείτε μια χαρακτηριστική βιολογική εκτροφή χοίρων:

αλλά και μια πτηνοτροφική εκμετάλλευση "ελεύθερης βοσκής":

Αυτό το σύστημα εκτροφής είναι ιδιαίτερα δημοφιλές στην Ελλάδα (παραδοσιακή κτηνοτροφία) με άμεσο αποτέλεσμα την προαγωγή της ευζωίας των ζώων αλλά και την παραγωγή ασφαλών διατροφικών προϊόντων υψηλής ποιότητας (προϊόντα ΠΟΠ - ΠΓΕ κ.τ.λ.).

Σε αυτό το σημείο, θα πρέπει να αναφερθεί ότι ο ανθρώπινος παράγοντας αποτελεί το «κλειδί» για την τήρηση της ευζωίας των εκτρεφόμενων ζώων διότι όσο και να βελτιωθεί ένα σύστημα εκτροφής χωρίς την κατάλληλη διαχείριση του ζωικού κεφαλαίου από τον άνθρωπο η ευζωία δεν καλύπτεται πλήρως.

Η έννοια της ευζωίας των ζώων υπό τις παρούσες συνθήκες δεν ευνοείται από την παρουσία κανενός συστήματος εκτροφής, είτε εντατικού, είτε ημιεντατικού, είτε εκτατικού. Η σύνθεση δεδομένων από όλα τα συστήματα εκτροφής, η εφαρμογή αντικειμενικών κανόνων που διευκολύνουν τις φυσιολογικές τάσεις και συμπεριφορές τους, όπως και η διαφοροποίηση των τρόπων διαχείρισης των εκτροφών από τον άνθρωπο και η περαιτέρω κατανόηση των αναγκών τους θα συντελέσουν στη δημιουργία ενός θετικού προσανατολισμού προς την οικολογική βάση διατήρησης και ανάπτυξής τους, κυρίως με την κατεύθυνση των βιολογικών εκτροφών.

2. Welfare κατά τη μεταφορά των ζώων

Η εξασφάλιση ικανοποιητικών συνθηκών κατά τη διάρκεια μεταφοράς των ζώων (έλλειψη στρεσαρίσματος, έλλειψη πόνου, πείνας και δίψας, εξασφάλιση απαραίτητου χώρου, καταλληλότητα μεταφορικών μέσων κλπ.) αποτελεί ιδιαίτερο αντικείμενο μελέτης η βελτιστοποίηση του οποίου σχετίζεται με την καλή υγεία των ζώων πριν μεταφερθούν σε μία άλλη εκμετάλλευση ή οδηγηθούν για σφαγή. Στην πλειοψηφία των περιπτώσεων κατά τη μεταφορά ζώων δεν τηρούνται τα προβλεπόμενα από τη νομοθεσία.

Δείτε για παράδειγμα τις παραβιάσεις της νομοθεσίας σε μία «τυπική» μεταφορά ζώων εντός της Ε.Ε. σε τρίτες χώρες:

Το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης εξέδωσε τον κανονισμό (EC) Νο 1/2005 στις 22 Δεκεμβρίου 2004, για την προστασία των ζώων κατά τη μεταφορά, o οποίος συμβάλλει στη διασφάλιση της καλής μεταχείρισης των ζώων από τη δραστική βελτίωση της εφαρμογής των μέχρι τότε κανόνων μεταφοράς των ζώων στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Ο εν λόγω κανονισμός καθορίζει το "ποιος είναι υπεύθυνος για τι" στην αλυσίδα των συμμετεχόντων στην μεταφορά των ζώων και – εκτός των άλλων - ορίζει:

Τις προδιαγραφές των χώρων συγκέντρωσης των ζώων
Τις γενικές συνθήκες για τη μεταφορά
Τα απαραίτητα έγγραφα που πρέπει να συμπληρώνονται από τους εμπλεκόμενους
Την έγκριση και την επίβλεψη των μέσων μεταφοράς
Τις απαιτήσεις για πολυήμερες μεταφορές

Ο κανονισμός είναι υποχρεωτικός για όλα τα κράτη - μέλη και ως συνήθως χαρακτηρίζεται από υπέρμετρη γραφειοκρατία η οποία εφαρμόζεται πλημμελώς.

3. Welfare κατά τη σφαγή

Οι συνθήκες σφαγής των αγροτικών ζώων έχουν οδηγήσει σε ηχηρές διαμαρτυρίες κατά καιρούς πολλές οργανώσεις για την προστασία των ζώων παγκοσμίως. Στην Ελλάδα, ένας σημαντικός αριθμός σφαγείων θα έπρεπε να κλείσει αν εφαρμοζόταν η νομοθεσία. Η κατάσταση είναι λίγο - πολύ γνωστή. Τα ζώα βασανίζονται, σπρώχνονται, κυνηγιούνται και θανατώνονται έχοντας πλήρως τις αισθήσεις τους. Ανεπαρκής τήρηση κανόνων υγιεινής αλλά και ανεπαρκέστατη τήρηση των κανόνων ευζωίας αποτελούν τις συνήθεις συνθήκες.

Αυτά βέβαια δε συμβαίνουν μόνο στην Ελλάδα… Δείτε το παρακάτω video για τις συνθήκες σφαγής σε σφαγείο του Βελγίου εν έτη 2009!!! (Προειδοποίηση: περιλαμβάνει σκληρές εικόνες!)

Το Συμβούλιο κατέληξε σε πολιτική συμφωνία στις 22 Ιουνίου 2009, σχετικά με ένα νέο κανονισμό, τον (EC) 1099/2009, για την προστασία των ζώων κατά τη θανάτωσή τους, που θα αντικαταστήσει την ισχύουσα νομοθεσία. Ο νέος κανονισμός καλύπτει ένα ευρύτερο φάσμα αγροτικών ζώων και περιλαμβάνει περισσότερες απαιτήσεις ώστε να εξασφαλίζονται οι κατάλληλες συνθήκες σφαγής. Επί της ουσίας και σε αυτό το επίπεδο πρέπει να γίνουν πολλά ακόμη.

Συνοψίζοντας αυτή τη μικρή αναφορά, θα λέγαμε ότι το ζήτημα τη ευζωίας των αγροτικών ζώων έχει πολύ μεγάλα περιθώρια βελτίωσης. Η προσπάθεια που έχει ξεκινήσει (από νομοθετικής κυρίως άποψης) πρέπει να συνεχιστεί με τη συμμετοχή όλων: κυβερνήσεων, οργανώσεων, εκτροφέων και καταναλωτών. Η απαίτηση των τελευταίων για παραγωγή ασφαλών κτηνοτροφικών προϊόντων ποιότητας (από το στάβλο στο πηρούνι) προϋποθέτει αναπόφευκτα την βελτιστοποίηση των συνθηκών περιβάλλοντος εκτροφής των παραγωγικών ζώων.

H τήρηση των κανόνων welfare αποτελεί κατ’ αρχήν σεβασμό ως προς την ίδια τη ζωή. Είναι ένδειξη πολιτισμού, παιδείας και αντανακλά το επίπεδο εξέλιξης μιας κοινωνίας.

Δείτε περισσότερα βίντεο στο κανάλι του Agrogreco στο youtube

Διαβάστε επίσης:

FAO: Farm animal welfare
ec.europa.eu/animal_welfare_videos
The OIE's objectives and achievements in animal welfare
Compassion in world farming
Ο.Π.Ε.ΓΕ.Π. «Εγχειρίδιο Γεωργικών Συμβουλών για την πολλαπλή συμμόρφωση, παρ. 3.6»

Πηγές:

Σκούφος Γ., 2006 «Ηθολογία και ευζωία των ζώων»
«Η ευρωπαϊκή έρευνα στον τομέα της ευζωίας των παραγωγικών ζώων» Δρ. Ευαγγελία Ν. Σωσσίδου - Εντεταλμένη Ερευνήτρια, Ινστιτούτο Κτηνοτροφίας Γιαννιτσών
European Comission: “Animal welfare community legislative references”

Αποκλειστική σύνταξη άρθρου: AgroGreco