Πολυτεχνείο 1973: Το χρονικό της εξέγερσης
Αναζήτηση Θέματος
Η εξέγερση του Πολυτεχνείου το 1973 ήταν μια μαζική διαδήλωση λαϊκής αντίθεσης στο καθεστώς της Χούντας των Συνταγματαρχών. Η εξέγερση ξεκίνησε στις 14 Νοεμβρίου 1973, κλιμακώθηκε σχεδόν σε αντιχουντική επανάσταση και έληξε με αιματοχυσία το πρωί της 17ης Νοεμβρίου, μετά από μια σειρά γεγονότων που ξεκίνησαν με την είσοδο αρμάτων μάχης στον χώρο του Πολυτεχνείου.
- Τα αίτια
Η Ελλάδα βρισκόταν από τις 21 Απριλίου 1967 υπό τη δικτατορική διακυβέρνηση του στρατού, ενός καθεστώτος που είχε καταργήσει τις ατομικές ελευθερίες, είχε διαλύσει τα πολιτικά κόμματα και είχε εξορίσει, φυλακίσει και βασανίσει πολιτικούς και πολίτες με κριτήριο τις πολιτικές τους πεποιθήσεις. Το 1973 βρίσκει τον ηγέτη της δικτατορίας, Γεώργιο Παπαδόπουλο να έχει ξεκινήσει μια διαδικασία φιλελευθεροποίησης του καθεστώτος, η οποία συμπεριλάμβανε την αποφυλάκιση των πολιτικών κρατουμένων και την μερική άρση της λογοκρισίας, καθώς και υποσχέσεις για νέο σύνταγμα και εκλογές στις 10 Φεβρουαρίου 1974 για επιστροφή σε πολιτική διακυβέρνηση. Στελέχη της αντιπολίτευσης, μπόρεσαν έτσι να ξεκινήσουν πολιτική δράση ενάντια της χούντας.Η χούντα, στην προσπάθειά της να ελέγξει κάθε πλευρά της πολιτικής, είχε αναμιχθεί στο φοιτητικό συνδικαλισμό από το 1967, απαγορεύοντας τις φοιτητικές εκλογές στα πανεπιστήμια, στρατολογώντας υποχρεωτικά τους φοιτητές και επιβάλλοντας μη εκλεγμένους ηγέτες των φοιτητικών συλλόγων στην Eθνική Φοιτητική Ένωση Eλλάδας (ΕΦΕΕ). Αυτές οι ενέργειες όπως είναι φυσικό δημιούργησαν έντονα αντιδικτατορικά αισθήματα στους φοιτητές, όπως τον φοιτητή Γεωλογίας Κώστα Γεωργάκη, ο οποίος αυτοπυρπολήθηκε δημοσίως το 1970 στη Γένοβα της Ιταλίας, σε ένδειξη διαμαρτυρίας ενάντια στη χούντα. Με αυτή την εξαίρεση, η πρώτη μαζική δημόσια εκδήλωση διαμαρτυρίας ενάντια στη χούντα ήρθε από τους φοιτητές στις 21 Φεβρουαρίου 1973.
Οι αναταραχές ξεκίνησαν λίγο νωρίτερα, στις 5 Φεβρουαρίου, όταν οι φοιτητές του Πολυτεχνείου αποφάσισαν αποχή από τα μαθήματά τους. Στις 13 Φεβρουαρίου γίνεται διαδήλωση μέσα στο Πολυτεχνείο και η χούντα παραβιάζει το πανεπιστημιακό άσυλο, δίνοντας εντολή στην αστυνομία να επέμβει. 11 φοιτητές συλλαμβάνονται και παραπέμπονται σε δίκη. Με αφορμή αυτά τα γεγονότα, στις 21 Φεβρουαρίου, περίπου τρεις με τέσσερις χιλιάδες φοιτητές της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών κατέλαβαν το κτίριο της σχολής στο κέντρο της Αθήνας επί της οδού Σόλωνος, ζητώντας ανάκληση του νομού 1347 που επέβαλε την στράτευση «αντιδραστικών νέων», καθώς 88 συμφοιτητές τους είχαν ήδη στρατολογηθεί με τη βία. Από την ταράτσα του κτιρίου απαγγέλλουν τον ακόλουθο όρκο: «Εμείς οι φοιτηταί των Ανωτάτων Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων ορκιζόμαστε στo όνομα της ελευθερίας να αγωνισθούμε μέχρι τέλους για την κατοχύρωση: α) των ακαδημαϊκών ελευθεριών, β) του πανεπιστημιακού ασύλου, γ) της ανακλήσεως όλων των καταπιεστικών νόμων και διαταγμάτων». Η αστυνομία έλαβε εντολή να επέμβει και πολλοί φοιτητές σε γύρω δρόμους υπέστησαν αστυνομική βία, χωρίς όμως τελικά να παραβιαστεί το πανεπιστημιακό άσυλο. Τα γεγονότα στη Νομική αναφέρονται συχνά ως προάγγελος της εξέγερσης του Πολυτεχνείου.
Η εξέγερση των φοιτητών επηρεάστηκε επίσης σημαντικά και από τα νεανικά κινήματα της δεκαετίας του '60, και ειδικά από τα γεγονότα του Μάη του '68.
- Τα γεγονότα
Στις 14 Νοεμβρίου 1973 φοιτητές του Πολυτεχνείου αποφάσισαν αποχή από τα μαθήματα και άρχισαν διαδηλώσεις εναντίον του στρατιωτικού καθεστώτος. Καθώς οι αρχές παρακολουθούσαν αμέτοχες, οι φοιτητές που αυτοαποκαλούνταν «Ελεύθεροι Πολιορκημένοι», οχυρώθηκαν μέσα στο κτίριο της σχολής επί της οδού Πατησίων και ξεκίνησαν τη λειτουργία του ανεξάρτητου ραδιοφωνικού σταθμού του Πολυτεχνείου. Ο πομπός κατασκευάστηκε μέσα σε λίγες ώρες στα εργαστήρια της σχολής Ηλεκτρολόγων Μηχανικών από τον Γιώργο Κυρλάκη. Το, πλέον ιστορικό, μήνυμά τους ήταν: «Εδώ Πολυτεχνείο! Λαέ της Ελλάδας το Πολυτεχνείο είναι σημαιοφόρος του αγώνα μας, του αγώνα σας, του κοινού αγώνα μας ενάντια στη δικτατορία και για τη Δημοκρατία». Εκφωνητές του σταθμού ήταν η Μαρία Δαμανάκη, ο Δημήτρης Παπαχρήστος και ο Μίλτος Χαραλαμπίδης.Στις 3 π.μ. της 17ης Νοεμβρίου αποφασίζεται από την μεταβατική κυβέρνηση η επέμβαση του στρατού και ένα από τα τρία άρματα μάχης που είχαν παραταχθεί έξω από τη σχολή, γκρεμίζει την κεντρική πύλη. Όπως φαίνεται και στο ιστορικό φιλμ που τράβηξε παράνομα Ολλανδός δημοσιογράφος, το άρμα μάχης AMX30 έριξε τη σιδερένια πύλη τη στιγμή που επάνω βρίσκονταν ακόμα φοιτητές. Ο σταθμός του Πολυτεχνείου έκανε εκκλήσεις στους στρατιώτες να αψηφήσουν τις εντολές των ανωτέρων τους και στη συνέχεια ο εκφωνητής απήγγειλε τον Ελληνικό Εθνικό Ύμνο. Η μετάδοση διακόπηκε με την είσοδο του άρματος στο χώρο της σχολής. Οι φοιτητές βλέποντας το άρμα μάχης να εισβάλλει, ακολουθούμενο από ισχυρές αστυνομικές δυνάμεις, ρίχνουν την πόρτα του Πολυτεχνείου στην οδό Στουρνάρη και αρχίζουν να εξέρχονται μαζικά. Οι αστυνομικές δυνάμεις επιτίθενται στους φοιτητές, την έξοδο των οποίων αποφασίζουν (σύμφωνα και με το πόρισμα του εισαγγελέα Τσεβά) να περιφρουρήσουν κάποιοι από τους στρατιώτες που βρίσκονταν στην περιοχή, οι οποίοι σε ορισμένες περιπτώσεις επενέβησαν και εναντίον των αστυνομικών που βιαιοπραγούσαν στους φοιτητές. Πολλοί φοιτητές βρίσκουν καταφύγιο σε γειτονικές πολυκατοικίες. Ελεύθεροι σκοπευτές της αστυνομίας ανοίγουν πυρ από γειτονικές ταράτσες, ενώ άνδρες της ΚΥΠ καταδιώκουν τους εξεγερθέντες.
- Οι νεκροί του Πολυτεχνείου
Ο Χρήστος Λάζος υποστηρίζει ότι οι νεκροί είναι 83 και ίσως περισσότεροι. Ανάμεσά τους, ο 19χρονος Μιχάλης Μυρογιάννης, ο μαθητής λυκείου Διομήδης Κομνηνός και ένα πεντάχρονο αγόρι που εγκλωβίστηκε σε ανταλλαγή πυρών στου Ζωγράφου. Κατά τη δίκη των υπευθύνων της χούντας υπήρξαν μαρτυρίες για το θάνατο πολλών πολιτών κατά τη διάρκεια της εξέγερσης. Τέλος, χιλιάδες σύμφωνα με εκτιμήσεις ήταν οι τραυματίες πολίτες.
Πηγή: el.wikipedia.org
ΤΟ ΧΡΟΝΙΚΟ ΤΟΥ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟΥ - ΣΑΒΒΑΤΟ 17 ΝΟΕΜΒΡΗ 1973
00:05 Από τους στρατώνες στο Γουδί και του Διόνυσου ξεκινούν οι πρώτες φάλλαγγες αρμάτων με κατεύθυνση τον χώρο των συγκρούσεων.
00:20 Τα πρώτα τανκς κάνουν την εμφάνισή τους στον κόμβο των Αμπελοκήπων.Την ίδια σττγμή ολόκληρη περιοχή ακτίνας 3 χιλιομέτρων, με κέντρο το Πολυτεχνείο, βρίσκεται κάτω από τον έλεγχο των διαδηλωτών, που δίνουν σκληρές μάχες με ισχυρές αστυνομικές δυνάμεις, που προσπαθούν να ελέγξουν την περιοχή. Τα τανκς κινούνται προς τη λεωφόρο Βασιλίσσης Σοφίας και την Πανεπιστημίου.
Τα τανκς που κινούνται από τη λεωφόρο Αλεξάνδρας εγκλωβίζονται στην περιοχή της «Σόνιας», που έχει αποκλειστεί από αυτοκίνητα που έχουν τοποθετηθεί κάθετα στο δρόμο. Αποκλεισμένη με αυτοκίνητα, οικοδομικά υλικά και τρόλλεϋ ήταν και ολόκληρη η περιοχή μεταξύ των οδών Πειραιώς, Καποδιστρίου, Ηπείρου, Μάρνη, πλατεία Βάθης, Στουρνάρα, Χαλκοκονδύλη και Πατησίων, μπροστά στο Πολυτεχνείο, όπου είχαν τοποθετηθεί κάθετα λεωφορεία και τρόλεϋ. Για να μπορέσουν να κινηθούν τα τανκς και να φτάσουν στο Πολυτεχνείο, χρειάστηκε να μετακινήσουν τα αχρηστευμένα λεωφορεία και τα τρόλεϋ γερανοφόρα οχήματα της αστυνομίας.
00:55 Τα τανκς περνούν την οδό Πανεπιστημίου, στρίβουν στα Χαυτεία και μπαίνουν στην Πατησίων. Προηγούμενα στα Χαυτεία διαδηλωτές πυροβολούν με κυνηγετικό όπλο υπαστυνόμο που μεταφέρεται σε κοντινό κατάστημα. Συγκρούσεις γίνονται στην Πειραιώς και στην πλατεία Βάθης όπου οι διαδηλωτές καίνε αυτοκίνητα.
01:00 Τεθωρακισμένα, στρατιώτες και αστυνομικοί κάνουν κυκλωτικές κινήσεις γύρω από το Πολυτεχνείο. Στην αστυνομική διεύθυνση Αθηνών φτάνει ο προϊστάμενος της εισαγγελίας Αθηνών Φαφούτης. Νωρίτερα, έχει πάει κι ο αρχηγός της ΥΠΕΑ στρατηγός Θωμόπουλος και συνταγματάρχης των ΛΟΚ με πολιτικά.
01:05 Με την εμφάνιση των αρμάτων, οι διαδηλωτές υποχωρούν κάτω από την πίεση των αστυνομικών που πυροβολούν συνέχεια. Αρκετοί βρίσκουν καταφύγιο σε πόρτες πολυκατοικιών που έχουν αφεθεί, επίτηδες, ανοιχτές.
01:17 Από το ύψος των Λεωφόρων Αλεξάνδρας και Πατησίων, τανκς με αναμμένους τους προβολείς κινούνται προς το Πολυτεχνείο. Από τα μεγάφωνα μεταδίδεται ότι όσοι θέλουν ν' αποχωρήσουν μπορούν να φύγουν γιατί οι πόρτες θα κλείσουν οριστικά. Κανείς δεν αποχωρεί. Τα τανκς εμποδίζονται από τα οδοφράγματα της Πατησίων.01:20 Τα τανκς από την Πατησίων κάνουν ελιγμούς ανεβαίνοντας τη Σολωμού και κατεβαίνοντας από τη Στουρνάρα.
01:21 Οι αστυνομικοί ρίχνουν δακρυγόνα και πυροβολισμούς. Οι διαδηλωτές έξω από το Πολυτεχνείο παραμένουν ακόμα. Ελεύθεροι σκοπευτές καταλαμβάνουν θέσεις στα γύρω από το Πολυτεχνείο κτίρια.
01:29 Τέσσερα άρματα μάχης και δύο περιπολικά της αστυνομίας έρχονται στη διασταύρωση Πατησίων και Αβέρωφ. Ρίχνονται δακρυγόνα και ασφυξιογόνα. Τα μεγάφωνα του Πολυτεχνείου μεταδίδουν ότι οι στρατιώτες δε θα κτυπήσουν. Αστυνομικοί με τεράστια γκλομπς στέκονται στη γωνία Πατησίων και Αβέρωφ. Ο χώρος έχει γεμίσει από αέρια. Τα μεγάφωνα απευθύνονται στους στρατιώτες: «Δεν μπορείτε να χτυπήσετε τ' αδέρφια σας».
01:32 Από την Αβέρωφ, τα άρματα με αναμμένους τους προβολείς ξεκινούν για το Πολυτεχνείο αλλά αμέσως μετά σταματούν. Οι κλεισμένοι στο κτίριο ενισχύουν την άμυνα της κεντρικής πύλης με μία Μερσεντές. Παράλληλα χτυπούν τα κάγκελα ρυθμικά με διάφορα ξύλα. Στους γύρω δρόμους οι συγκρούσεις συνεχίζονται με ένταση. Τέσσερα άρματα μάχης κι ένα μεταγωγικό με στρατιώτες βρίσκονται στη γωνία Πατησίων - Αβέρωφ. Τανκς και θωρακισμένα περνούν μπροστά από το Πολυτεχνείο χωρίς να σταματήσουν.
01:35 Από τους στρατιώτες των αρμάτων ρίχνονται συνέχεια πυροβολισμοί. Ο ραδιοφωνικός σταθμός του Πολυτεχνείου εξακολουθεί να μεταδίδει προς τους στρατιώτες: «Είμαστε άοπλοι, θα σας υποδεχτούμε με χειροκροτήματα». Τα άρματα έχουν σταματήσει στις δύο γωνίες Πατησίων - Αβέρωφ και Πατησίων - Στουρνάρη. Στη γωνία Πατησίων και Στουρνάρα 200 αστυνομικοί με ρόπαλα και κράνη περιμένουν.
01:50 Ο ραδιοφωνικός σταθμός του Πολυτεχνείου διακόπτει προσωρινά. Υπάρχουν πληροφορίες ότι οι κλεισμένοι έχουν ετοιμάσει ισχυρά κοκτέιλ Μολότωφ γτα την αντιμετώπτση των αρμάτων. Αστυνομικοί επιχειρούν να μπουν από την Μπουμπουλίνας. Τα μεγάφωνα μεταδίδουν: «Παιδιά να μην πετάξετε τίποτα εναντίον τους. Να τους υποδεχθείτε με τη φράση "Αδέλφια μας φαντάροι"».
01:59 Ο σταθμός ξαναρχίζει να λειτουργεί. Τα άρματα Μ48 και Μ113 στρέφουν τα κανόνια τους κατά των κλεισμένων στο Πολυτεχνείο ενώ με τους προβολείς φωτίζουν τα παράθυρα του κτίριου. Τρία άρματα προχωρούν από την Αβέρωφ και σταματούν στην πόρτα του Πολυτεχνείου επί της Πατησίων. Οι στρατιώτες γεμίζουν τα πολυβόλα. Οι κλεισμένοι στο κτίριο φωνάζουν: «Αδέλφια μας φαντάροι, ο στρατός με το λαό!».02:04 Ο σταθμός του Πολυτεχνείου μεταδίδει ότι 1500 διαδηλωτές έρχονται από την οδό Ιθάκης, αψηφώντας τα τανκς.
02:07 Ο χώρος απέναντι από την κεντρική είσοδο του Πολυτεχνείου γεμίζει από αστυνομικούς. Ο σταθμός εξακολουθεί να μεταδίδει συνθήματα. Στα κάγκελα φωνάζονται συνθήματα συναδέλφωσης με τους στρατιώτες.
02:13 Κάποια προσπάθεια συννενόησης ανάμεσα στους επικεφαλής των αρμάτων και των κλεισμένων στο χτίριο αρχίζει να φαίνεται. Στα κάγκελα κρεμιέται ένα πανώ με το σύνθημα «Φαντάροι είστε αδέλφια μας!».
Πίσω από το περίπτερο της Στουρνάρης και Πατησίων ανακαλύπτονται δύο διαδηλωτές και πυροβολούνται από τον αρχηγό πληρώματος ενός άρματος. Την ίδια στιγμή γίνονται σκληρές συγκρούσεις στη διασταύρωση Ηπείρου και Πατησίων. Οι αστυνομικοί δέχονται επιθέσεις διαδηλωτών και βρίσκονται σε τραγική κατάσταση. Ενισχύσεις αστυνομικών καταφθάνουν για να διασώσουν την κατάσταση.
Ισχυρές δυνάμεις διαδηλωτών συγκρούονται δυναμικά με αστυνομικούς στην περιοχή Μουστοξύδη και Λεωφόρου Αλεξάνδρας καθώς και στην Πατησίων και Ιθάκης όπου οι διαδηλωτές έχοντας ισχυρά οδοφράγματα φαίνονται αποφασισμένοι να προχωρήσουν μέχρι το Πολυτεχνείο.
02:30 Έξω από το Πολυτεχνείο πέφτουν πυροβολισμοί. Στρατιώτες κινούνται έξω απ' αυτό με οπλοπολυβόλα. Πεζοναύτες πιάνουν θέσεις έξω από το κτίριο.
02:45 Οι κλεισμένοι στο Πολυτεχνείο εξακολουθούν σκαρφαλωμένοι στα κάγκελα να φωνάζουν διάφορα συνθήματα. Στο ύψος του κτιρίου του ΟΤΕ εξακολουθεί να καίει μια τεράστια φωτιά. Τέσσερα άρματα κινούνται από το ύψος της Λεωφόρου Αλεξάνδρας προς το Πολυτεχνείο. Κοντά στη Μάρνης, στα οδοφράγματα έχουν συνταχθεί δύο λόχοι στρατιωτών και δεκάδες αστυνομικοί.
02:47 Όλες οι δυνάμεις του στρατού και της αστυνομίας έχουν συνταχθεί σε θέση μάχης έξω από το Πολυτεχνείο. Αρχίζουν οι διαπραγματεύσεις με τους κλεισμένους μέσα στο κτίριο. Προηγουμένως, στρατιώτης που είχε χαιρετίσει τους κλεισμένους μέσα στο κτίριο πυροβολείται από τον επικεφαλής.
02:50 Στρατιώτες προχωρούν προς τα κάγκελα πάνοπλοι. Οι κλεισμένοι στο κτίριο παραμένουν ψύχραιμοι. Συνθήματα εξακολουθούν να φωνάζονται. Ακούγονται πυροβολισμοί από τη μεριά του κτιρίου του ΟΤΕ.Στην είσοδο του Πολυτεχνείου ένας αστυνομικός με κράνος μιλά προς τους κλεισμένους στο κτίριο. Καταφθάνουν δύο λεωφορεία με αστυνομικούς. Πάνω από 250 στρατιώτες βρίσκονται παραταγμένοι μπροστά από το Πολυτεχνείο. Από μακριά εξακολουθούν να ακούγονται πυκνοί πυροβολισμοί. Ενώ ο αστυνόμος με το κράνος απευθύνεται με τηλεβόα προς τους κλεισμένους στο χτίριο, οι στρατιώτες υποχωρούν στο απέναντι πεζοδρόμιο.
02:57 Ακούγονται δύο δυνατοί πυροβολισμοί. Στην είσοδο του Πολυτεχνείου παρατάσσονται και άλλα τανκς. Ο ραδιοσταθμός του Πολυτεχνείου έχει διακόψει τη μετάδοσή του. Μπροστά στην πύλη του Πολυτεχνείου βρίσκονται ο αστυνόμος με το κράνος και τον τηλεβόα, ένας πολίτης, ένας συνταγματάρχης και μερικοί στρατιώτες. Ακόμα βρίσκεται και αντιπροσωπεία των κλεισμένων στο κτίριο.
02:59 Τρία τανκς εφορμούν προς το Πολυτεχνείο. Ενώ οι διαπραγματεύσεις συνεχίζονται, ένα AMX30 που βρίσκεται απέναντι από την κεντρική πύλη του Πολυτεχνείου οπισθοχωρεί λίγο και μετά πέφτει με ορμή πάνω της. Η πύλη γκρεμίζεται και πολλά κορμιά πλακώνονται. Το άρμα προχωρεί συντρίβοντας το οδόφραγμα που βρίσκεται από πίσω από την πύλη και που αποτελείται κυρίως από αυτοκίνητα. Μετά την είσοδο του τανκ αστυνομικοί και άνδρες των ΛΟΚ μπαίνουν στο Πολυτεχνείο ενώ όσοι βρίσκονταν στην πύλη και δεν χτυπήθηκαν υποχωρούν στο εσωτερικό.
03:03 Ακούγονται ριπές πυροβόλων όπλων. Ηχούν οι σειρήνες των αρμάτων. Μέσα στο προαύλιο γίνονται συγκρούσεις ανάμεσα σε αστυνομικούς και αυτούς που βρίσκονται μέσα. Πυροβολισμοί ρίχνονται προς όλες τις κατευθύνσεις. Όσοι προσπαθούν, βγαίνοντας από την κεντρική πύλη, να κατευθυνθούν προς τη Στουρνάρη πυροβολούνται. Πολλοί πέφτουν. Στην είσοδο της Στουρνάρης γίνονται άγριες συμπλοκές μεταξύ των αστυνομικών και εξερχόμενων. Οι αστυνομικοί πυροβολούν ασταμάτητα. Πολλοί πέφτουν βαριά τραυματισμένοι ή νεκροί. Όσοι διαφεύγουν συγκροτούν διαδηλώσεις στους γύρω δρόμους. Μέσα στο κτίριο οι συγκρούσεις γενικεύονται. Η κύρια μάχη γίνεται ανάμεσα στους αστυνομικούς και τους εξεγερμένους ενώ οι άνδρες των ΛΟΚ βοηθούν τους αστυνομικούς κυρίως στο άδειασμα του κτιρίου.
Οι εξεγερμένοι συντάσσονται σε φάλλαγγες με τα χέρια ψηλά και με τη συνοδεία ΛΟΚ βγαίνουν έξω. Στην κεντρική πύλη υπάρχει πλήθος αστυνομικών που χτυπά, συλλαμβάνει ή πυροβολεί τους εξερχόμενους. Στη συνέχεια δημιουργείται φάλαγγα των εξερχόμενων που κυκλωμένοι από αστυνομικούς και στρατιώτες χτυπιούνται αλύπητα. Στη γωνία Μπουμπουλίνας και Τοσίτσα βρίσκονται τραμπούκοι με τεράστια ξύλα που χτυπούν όσους σπάνε τον κλοιό. Από την πλευρά του Μουσείου ακούγονται συνέχεια πυροβολισμοί. Όσοι σπάνε τον κλοιό προς εκείνη την πλευρά επιστρέφουν πίσω μπρος στον κίνδυνο να δολοφονηθούν από τους οχυρωμένους ακροβολιστές. Από τις ταράτσες των γύρω κτιρίων, ελεύθεροι σκοπευτές ρίχνουν σε οποιαδήποτε ομαδική κίνηση που υπάρχει. Όσοι διαφεύγουν τη σύλληψη ή τον τραυματισμό, συγκροτούν διαδηλώσεις και κατευθύνονται προς την πλατεία Βικτωρίας και τα Πατήσια. Μέσα στο κτίριο οι νεκροί, οι τραυματίες και όσοι συλλαμβάνονται πληθαίνουν καθώς οι συγκρούσεις συνεχίζονται από κτίριο σε κτίριο. Μέσα στο πρόχειρο νοσοκομείο πολλοί τραυματισμένοι δολοφονούνται από αστυνομικούς που καταφθάνουν εκεί. Σκληρές συγκρούσεις γίνονται στο κτίριο Γκίνη και στην αίθουσα που είχε προετοιμασθεί για να γίνει η «συναυλία θριάμβου», στις 17 Νοεμβρίου.
Πολλοί οι οποίοι διαφεύγουν από τον κλοιό βρίσκουν καταφύγιο στις γύρω πολυκατοικίες που έχουν αφεθεί ανοιχτές από τον κόσμο.
03:35 Το Πολυτεχνείο έχει αδειάσει. Ασθενοφόρα αρχίζουν να κουβαλούν από το κτίριο τραυματίες και νεκρούς. Οι πυροβολισμοί και οι συγκρούσεις συνεχίζονται στους γύρω από το Πολυτεχνείο δρόμους.
04:30 Ο Ραδιοφωνικός Σταθμός Κολιάτσου σταματά να μεταδίδει. Συνεχίζονται σποραδικές συγκρούσεις σε διάφορα σημεία της Αθήνας, κυρίως στην Πατησίων και τη Λεωφόρο Αλεξάνδρας. Πυροβολισμοί εξακολουθούν να ρίχνονται παντού. Συνεργεία του στρατού και της αστυνομίας καθαρίζουν τους δρόμους.Ο διευθυντής της αστυνομίας Χριστολουκάς πηγαίνει στο Πολιτικό Γραφείο και ενημερώνει τον πρωθυπουργό της χούντας Μαρκεζίνη, για την εξέλιξη της κατάστασης και τα μέτρα που πάρθηκαν από τις αστυνομικές δυνάμεις.
05:00 Τα τανκς αποχωρούν από το χώρο του Πολυτεχνείου. Κατευθύνονται προς το Πεδίο του Άρεως. Είκοσι άρματα μαζί με «Τζαίημς» γεμάτα στρατιώτες κατεβαίνουν τη Λεωφόρο Κηφισίας με κατεύθυνση το κέντρο της Αθήνας. Τανκς και στρατός περικυκλώνουν το κτίριο της Πολυτεχνικής Σχολής Θεσσαλονίκης που έχει καταληφθεί από 3.000 άτομα. Αρχίζουν διαπραγματεύσεις γιά την αποχώρηση.
05:30 Ο Ραδιοσταθμός των κλεισμένων στο κτίριο της Πολυτεχνικής Θεσσαλονίκης σταματά αφού προηγουμένων εζήτησε να μη χρησιμοποιηθούν όπλα από τους στρατιώτες.
06:00 Εκκενώνεται η Πολυτεχνική Θεσσαλονίκης ενώ στους εξερχόμενους γίνονται συλλήψεις, ξυλοδαρμοί και έλεγχος στοιχείων. Συλλαμβάνεται ο δημοσιογράφος Δημ. Καϊστής που είχε μπει προηγουμένως στο κτίριο.
Στην Αθήνα, οι κλεισμένοι σε διάφορα σπίτια και πολυκατοικίες διαδηλωτές ξαναβγαίνουν στους δρόμους. Το Πολυτεχνείο είναι κυκλωμένο από ισχυρές δυνάμεις οπλισμένων αστυνομικών.
Η Αθήνα μοιάζει με βομβαρδισμένη πόλη. Στα Χαυτεία, Ομόνοια, Πανεπιστημίου, Κλαυθμώνος και σε δεκάδες δρόμους υπάρχουν ίχνη από οδοφράγματα, φωτιές, κατεστραμμένα αντικείμενα και αίματα. Όλα τα δημόσια κτίρια είναι κυκλωμένα από ισχυρές δυνάμεις αστυνομικών.
07:00 Ο κόσμος διώχνεται από τα πεζοδρόμια απέναντι από το Πολυτεχνείο. Κυκλοφορούν οι εφημερίδες και ο κόσμος διαβάζει τις ειδήσεις.
07:30 Αρχίζουν διαδηλώσεις στους δρόμους. Οικοδόμοι βγαίνουν από τα καφενεία της Ομόνοιας και της Κοτζιά, συγκροτούν μαχητικές διαδηλώσεις και συγκρούονται με τους αστυνομικούς που υποχωρούν.
08:00 Οι διαδηλώσεις και οι συγκρούσεις συνεχίζονται. Ρίχνονται δακρυγόνα και πυροβολισμοί κατά των διαδηλωτών.
09:00 Οι συγκρούσεις συνεχίζονται με ένταση. Νέοι νεκροί και τραυματίες. Πλήθος μαθητών και φοιτητών μαζί με τους οικοδόμους συγκροτούν διαδηλώσεις στο κέντρο της Αθήνας. Ομάδες οικοδόμων στήνουν οδοφράγματα και χτυπούν αιφνιδιαστικά συγκεντρώσεις αστυνομικών.Κοντά στο κτίριο του ΟΤΕ στήνεται τεράστιο οδόφραγμα από διαδηλωτές εργάτες. Συγκεντρώνεται δύναμη περίπου 4.000 διαδηλωτών που επιχειρούν να καταλάβουν το κτίριο του ΟΤΕ. Γίνονται σκληρές συγκρούσεις με αστυνομικούς και τανκς και οι διαδηλωτές υποχωρούν.
Διαδηλωτές επιχειρούν να καταλάβουν το Υπουργείο Κοινωνικών Υπηρεσιών στην οδό Αριστοτέλους. Γίνονται συγκρούσεις με δυνάμεις αστυνομικών και τανκς που καταφθάνουν και οι διαδηλωτές υποχωρούν. Οδοφράγματα στήνονται στον κινηματογράφο «Παναθήναια» επί της Μαυρομιχάλη και λεωφόρου Αλεξάνδρας, στην Πατησίων, Αγγελοπούλου, Αχαρνών, Φαβιέρου.
Στην οδό Βούρβαχη στου ΦΙΞ, διαδηλωτές ρίχνουν γλάστρες σε περιπολικά της αστυνομίας. Ο διευθυντής της αστυνομίας διατάζει να φύγουν οι γλάστρες από τα μπαλκόνια. Στα Χαυτεία, Ομόνοια, Σύνταγμα συνεχίζονται διαδηλώσεις και συγκρούσεις με αστυνομικούς. Μετά από επέμβαση των τανκς και πυκνούς πυροβολισμούς κατά των διαδηλωτών, διαλύονται.
11:00 Κηρύσσεται στρατιωτικός Νόμος. Ομάδες διαδηλωτών συνεχίζουν να συγκρούονται με τανκς και αστυνομικούς από γωνία σε γωνία. Ρίχνοναι πέτρες και τούβλα εναντίον των τανκς. Πυκνοί πυροβολισμοί εξακολουθούν να ρίχνονται στο κέντρο της Αθήνας.
Στο Σύνταγμα, γίνεται μεγάλη διαδήλωση μαθητών και μαθητριών που βρίσκεται αντιμέτωπη με τα τανκς. Οι δρόμοι της Αθήνας γεμίζουν από τανκς και πυκνές ομάδες στρατιωτών και αστυνομικών. Γίνονται μπλόκα στους δρόμους και χιλιάδες συλλήψεις. Οι διαδηλώσεις και οι συγκρούσεις συνεχίζονται μέχρι το βράδυ.
Πηγή: alfavita.gr
(από το βιβλίο «Αυτοί οι αγώνες συνεχίζονται, δεν εξαγοράζονται, δεν δικαιώθηκαν», Αυτόνομη πρωτοβουλία πολιτών 1983)
"Πολυτεχνείο - Η αληθινή ιστορία της 17ης Νοεμβρίου" στο "Ρεπορτάζ χωρίς σύνορα"
Την 17η Νοεμβρίου του 2010 το «Ρεπορτάζ Χωρίς Σύνορα» σήμανε την επιστροφή του στη δημόσια τηλεόραση, μετά από δύο χρόνια απουσίας, παρουσιάζοντας τους πενήντα πρωταγωνιστές της εξέγερσης, που άλλαξε τον ρου της σύγχρονης πολιτικής ιστορίας της Ελλάδας, της εξέγερσης του Πολυτεχνείου.
Σπάνιο έγχρωμο κινηματογραφικό υλικό αρχείου, αλλά και μαρτυρίες στελεχών του φοιτητικού κινήματος, μελών παράνομων αντιστασιακών οργανώσεων, πανεπιστημιακών, καλλιτεχνών και ανθρώπων που υπηρέτησαν το καθεστώς των συνταγματαρχών, ζωντανεύουν ξανά τις μνήμες από τις ημέρες εκείνες και δίνουν πειστικές απαντήσεις στις νεότερες γενιές για το πώς διαδραματίστηκαν τα γεγονότα.
Το δίωρο ντοκιμαντέρ ξεκινά από το πραξικόπημα της 21ης Απριλίου 1967 που βρίσκει τους φοιτητές να έχουν καταλάβει το Πολυτεχνείο της Αθήνας. Επτά χρόνια μετά, η εξέγερση των φοιτητών στον ίδιο χώρο έμελλε να σημάνει το τέλος του φασιστικού καθεστώτος. Ένα τέλος που λίγοι γνωρίζουν πως βασίστηκε σε μια λανθασμένη πληροφορία. Στο πρώτο μέρος του ντοκιμαντέρ ο θεατής μεταφέρεται στα πέτρινα χρόνια της χούντας, όταν υπό τον ζυγό των συνταγματαρχών, η νεολαία σιγοβράζει και ψάχνει τρόπους να υψώσει το ανάστημα της. Η μοναδική μορφή αντίστασης είναι οι προκηρύξεις που δεν τυγχάνουν ιδιαίτερης απήχησης. Έτσι αρκετές οργανώσεις καταφεύγουν στις βόμβες. Από τις αρχές της δεκαετίας του '70 ένα νέο φοιτητικό κίνημα ξεκινά στα Πανεπιστήμια που κορυφώνεται με την κατάληψη της Νομικής τον Νοέμβριο του '73 και το οποίο αλλάζει τους σχεδιασμούς των παράνομων οργανώσεων.
Τη δράση του κινήματος αυτού διηγούνται στην κάμερα του «Ρεπορτάζ Χωρίς Σύνορα», αντισταστιακοί και καλλιτέχνες, πρώην μέλη του ΡΦ, της Δημοκρατικής Άμυνας, της οργάνωσης «20η Οκτώβρη», καθώς και της ομάδας «Άρης» που προσπάθησε να δυναμιτίσει την αμερικανική πρεσβεία Ιστορικής αξίας είναι επίσης οι μαρτυρίες των πρωτεργατών του κινήματος του Ναυτικού τον Μάιο του '73, ο «διάλογος» ανάμεσα στον Κυριάκο Σταμέλο που διαπραγματεύθηκε την έξοδο των φοιτητών και τον Μιχάλη Γουνελά, επικεφαλής του τανκ που έσπασε την πόρτα, το βράδυ της 16ης προς την 17η Νοεμβρίου καθώς και η διήγηση του υφυπουργού της τότε κυβέρνησης Μαρκεζίνη για το κλίμα στο επιτελείο του Παπαδόπουλου και την ψυχολογική κατάσταση του δικτάτορα που άλλοτε είναι έξαλλος και άλλοτε κατηφής μπροστά στις διαγραφόμενες εξελίξεις.
Σκηνοθέτης: Ανδρέας Αποστολίδης
Παρουσιαστής: Στέλιος Κούλογλου
Πηγή: tvxs.gr
ΜΑΡΤΥΡΙΕΣ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟΥ - ΤΗΛΕΤΑΙΝΙΑ ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΤΗΝ ΕΞΕΓΕΡΣΗ ΤΩΝ ΦΟΙΤΗΤΩΝ
(Πηγή: ΕΡΤ οπτικοακουστικό υλικό - http://www.ert-archives.gr )
Τηλεταινία - Αφιέρωμα του Νίκου Καβουκίδη στην εξέγερση των φοιτητών κατά τη διάρκεια της δικτατορίας παρατίθεται και αρκετό υλικό από τα γεγονότα που συνέβησαν στην Ελλάδα τα πρώτα της μεταπολίτευσης.
Ο Νίκος Καβουκίδης δημιούργησε μια ταινία-αφιέρωμα στα γεγονότα κατά τη διάρκεια της κατάληψης του Πολυτεχνείου, αλλά κυρίως στο δραματικό τέλος της, με τους νεκρούς μετά την εισβολή του τανκ. Στην ταινία έχουν ενταχθεί πραγματικά πλάνα-ντοκουμέντα από τα γεγονότα του Νοέμβρη του 1973. Παρακολουθούμε στιγμές από τις εκδηλώσεις που διοργανώθηκαν ως επέτειοι μνήμης και τις μαχητικές διαδηλώσεις που ακολούθησαν. Στο αφιέρωμα αυτό σημαντικά είναι τα πλάνα από τα γεγονότα που ακολούθησαν αυτά του Πολυτεχνείου, όπως η πτώση της Χούντας, ο ερχομός του Κ. Καραμανλή, η επιστροφή των εξόριστων αριστερών, η πρώτη δημοκρατική προεκλογική εκστρατεία, η ορκωμοσία της πρώτης δημοκρατικής κυβέρνησης, το τηλεοπτικό διάγγελμα του Κων. Γλίξμπουργκ, η κηδεία του ποιητή Κ. Βάρναλη με την πορεία που ακολούθησε και οι διαδηλώσεις για τα θέματα παιδείας με επίκεντρο την απεργία πείνας του Νάσου Βαγενά.
Μαρτυρίες Πολυτεχνείου - Τηλεταινία - Αφιέρωμα του Νίκου Καβουκίδη
Πηγές: el.wikipedia.org , alfavita.gr , tvxs.gr , ert-archives.gr
![[Valid Atom 1.0]](http://4.bp.blogspot.com/-NaDv1owyio8/TcMvGRzKLkI/AAAAAAAAAk8/UTnwfM3JCXg/s1600/valid-atom.png "Valid Atom for Agrogreco")
